'Gedragsprobleem' is een lastig begrip. Want wanneer is gedrag een probleem? Wat de ene persoon als een groot probleem ervaart, is voor de ander misschien helemaal geen punt.

Menselijk

Gedrag hoort bij mensen, en dus ook bij mensen met een verstandelijke beperking. Voor mensen met een ernstige beperking kan gedrag zelfs de enige manier zijn waarop zij zich kunnen uiten. Het is dus belangrijk om het gedrag serieus te nemen, ook als het lastig te begrijpen is. Begrip begint met te achterhalen wat de oorzaak is van gedrag en op wie het gericht is. Dit geldt zowel voor vaste gedragspatronen als voor plotseling en geheel onverwacht gedrag. 

Gericht op een ander

Alles en iedereen in de omgeving kan gedrag uitlokken: bekenden en onbekenden, thuis, op het werk of in een vreemde omgeving. Gewone dagelijkse bezigheden of spannende nieuwe dingen. Als directbetrokkene weet u hoe uw cliënt zich in bepaalde omstandigheden gedraagt. U bent eraan gewend of misschien hebt u geleerd om ermee om te gaan. Of juist niet: u kunt ook last hebben van storend gedrag. Sommige mensen met een verstandelijke beperking vertonen dreigend gedrag, bijvoorbeeld naar zichzelf, naar andere personen, het meubilair, de woning, dieren, planten, enzovoort. Hun gedrag kan gevaarlijk zijn, voor henzelf en voor anderen. 

Gericht op zichzelf

Gedrag is vaak een uiting van hoe iemand zich voelt. Het kan bijvoorbeeld iets zeggen over zijn gemoedstoestand, over een ziekte of een lichamelijk ongemak. Ook de beperkingen of het onderliggende syndroom kunnen bepaald gedrag veroorzaken. Soms is een gebeurtenis de oorzaak van ander gedrag, bijvoorbeeld een belastende, beangstigende of opwindende ervaring. 

Wisselwerking

Er zal vaak sprake zijn van een wisselwerking tussen de persoon en zijn omgeving. Het gedrag doet zich voor onder bepaalde omstandigheden. Het kan een reactie zijn op de omgeving, op gebeurtenissen en op het gedrag van anderen. Uw cliënt heeft bijvoorbeeld last van mensen in zijn omgeving, of heeft te weinig grip op zijn omgeving. Hij kan dan reageren met gedrag dat u niet goed kunt plaatsen. Het gevoel niet begrepen te worden of niet mee te tellen, dwang of een gebrek aan aandacht kunnen allemaal gedrag veroorzaken die mensen in de omgeving als probleem ervaren. 

Actie geeft reactie

Misschien roept het gedrag van uw cliënt een reactie bij u op. Dat kunnen heel uiteenlopende reacties zijn, zoals begrip, respect, medelijden, hulpvaardigheid, verlegenheid met de situatie, boosheid, irritatie, angst, afweer, ontkenning, afwijzing, enzovoort. En daarmee stopt het niet, want uw reactie heeft ook weer invloed op uw cliënt. Probeer u tijdens het contact met uw cliënt altijd bewust te zijn van deze wisselwerking.